وظایف راهنمای آموزشی
به نام خدا
مقدمه : نظارت و راهنمایی آموزشی از دیدگاه عام و خاص چه وظایفی دارد .از جمله وظایف او می توان توسعه برنامه درسی و سارماندهی آموزش و گزینش معلم وآموزش ضمن خدمت و ارتباط با جامعه و ... را نام برد که در این نوشتار به طور مجزا وظایف راهنمایان آموزشی را بیان می نماید .
از نظر عام نظارت و راهنمایی آموزشی این وظایف را داراست : 1- برنامه ریزی آموزشی :راهنمای آموزشی در تدوین و توسعه برنامه ها و خط مشی های آموزشی با دیگر کارشناسان آموزشی همکاری نزدیک دارد . 2- توسعه و تحقق برنامه های درسی :هدفهایی که برای نظام آموزشی در نظر گرفته می شود معیاری برای سنجش تحقق برنامه های درسی است و مسئولیت اجرای موثر فعالیتهایی که به تحقق هدفهای برنامه درسی منجر میشود با راهنمای آموزشی ، معلم و مدیر مدرسه است . راهنمای آموزشی در طراحی ،اجرا ، ارزشیابی و توسعه برنامه های درسی با معلم همکاری نزدیک و حرفه ای دارد و نیز برای ارائه کمک های مورد نیاز معلم برای تحقق هدفهای برنامه درسی . 3- نظارت و هماهنگی : هماهنگی بین افراد با تخصص های گوناگون و توانایی در استفاده از این تخصص ها و هدایت آنان در اجرای برنامه های آموزشی حائز اهمیت است . بویژه هنگامیکه برنامه تحصیلی متنوعتر و بیشتر میشود و نیاز به نیروی کارامد فزونی می یابد این مسئولیت بر عهده راهنمای آموزشی است . هدف از کنترل ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و عملکرد معلمان است از این طریق است بررسی نتایج فعالیتهای آموزشی میزان کمیت و کیفیت عملکرد معلمان مشخص می شود . راهنمای آموزشی کلید تضمین و اطمینان عملکرد مطلوب است . 4- رهبری آموزشی :وظیفه اصلی راهنمای اموزشی همکاری حرفه ای با معلمان و ارئه رهنمود و راهبرد هایی است که معلمان کارشان را بهتر انجام دهند .توانایی راهنمایان آموزشی در برانگیختن معلمان که کارشان را به بهترین وجه انجام دهند به مهارتهای رهبری راهنمایان آموزشی مربوط می شود تا از این طریق روشهای رهبری اثر بخش معلمان را ترغیب کنند حداکثر تلاش خود را به کار گیرند . 5- ایجاد انگیزه : انگیزه های گوناگونی محرک کار و فعالیت افراد در سازمانهاست در بیشتر موارد پاداشهای مای کارکنان سازمان را ارضا نمی کند اینها خواستار پادشهای دیگری هستند که تصور می کنند فقط از طریق شناخت آنان ، کسب موفقیت ، پیشرفت شغلی ، و مشارکت دادن آنان در کارهای مهم سازمان حاصل میشود. 6- تمرین (نمایش معلمی ):راهنمای تعلیماتی در نقش معلمی ، روشهای نوین تدریسی را برای معلمان اجرا میکند ودرمقابل از آنان می خواهد که روشهای جدید را بکار گیرند و نتایج آن را در کلاس درس مطالعه و بررسی کنند . راهنمای آموزشی باید بطور مستمر از روشهای موفق و موثر در دیگر نظامهای آموزشی اطلاع یابند و جنبه های مفید قابل تعمیم را به معلمان توصیه کنند راهنمای آموزشی نه تنها در حوزه علوم انسانی و کاربرد آن در آموزش و پرورش آگاه شوند بلکه خود به معرفی و نشر روشهای جدید بپردازند . 7- پیشرفت معلمان :راهنمای آموزشی باید در ایجاد زمینه و فرصت مناسب برای پیشرفت حرفه ای معلمان کوشش نمایند از طریق آموزشهای ضمن خدمت . رشد وپیشرفت حرفه ای از طریق کار و تلاش و کسب تجربه و مهارت حاصل می شود راهنمایآموزشی باید مجدانه به معلمان کمک کند تا از سطح رشد و کمالی که در آن قرار دارند به سطوح بالاتر ارتقا پیدا کنند. 8- اجرای پژوهشهای عملیاتی و کاربردی :در نقش تحقیقاتی ،راهنمای آموزشی مبتکر و مروج تحقیقات در آموزش و پرورش است او از یک طرف با همکاری معلم زمینه هایی را که نیاز به تحقیقات دارد شناسایی می کند و از طرف دیگر در طرح و اجرای آنها و کاربرد یافته های تحقیقات به معلم کمک می نماید . معلمان باید با هدف اصلاح فرایند آموزش پژوهشهای عملیاتی را در مدرسه اجرا کنند و تحقیق عملیاتی مبتنی بر همکاری مشترک همه معلمان بهترین نوع اجرای طرحهای عملیاتی است . در نظامهای آموزشی ای که فعالیت معلم و راهنمای آموزشی حول محور تدریس دور میزند فعالیتهای پژوهشی از حوزه صلاحیت معلمان وراهنمایان آموزشی خارج شده و بر عهده متخصصان تعلیم و تربیت قرار می گیرد .
از نظر بن هاریس (1963) نظارت وراهنمایی آموزشی وظایف ذیل را داراست :1- توسعه برنامه درسی 2- سازماندهی آموزش 3- کارگزینی (گزینش و استخدام معلم ) 4- فراهم ساختن امکانات و تسهیلات 5- تهیه و تدارک لوازم و ابزار 6- به اجرا در آوردن برنامه های آموزش ضمن خدمت 7- توجیه کارکنان جدید و آشنا کردن آنان با محیط آموزشی 8- مرتبط ساختن خدمات ویژه با هدفهای اساسی آموزشی 9- ارتباط گسترده با مردم 10- ارزشیابی
ماینر گوئین ( 1974): مسئولیتهای راهنمایان آموزشی در نظامهای آموزشی را به طور خلاصه در 3 مورد کلی طبقه بندی کرده است : الف ) مسئولیت کمک به معلمان ب) مسئولیت هماهنگ کردن و قراردادن خدمات آموزشی مدرسه در اختیار همه معلمان ج ) مسئولیت عمل کردن به عنوان یک فرد مرجع جهت کمک به رئیس آموزش و پرورش منطقه و دیگر کارکنان اجرایی .
ماینر گوئین معتقد است راهنمای آموزشی در نظامهای آموزشی پیشرو و توسعه مدار باید به نحو شایسته ای آمادگی انجام وظایف اساسی ذیل را داشته باشد تا نتایج بهتری از فرایند تعلیم و تربیت دانش آموزان بدست آورد .
- کمک به معلمان برای درک بهتر کودکان 2- کمک به رشد و پیشرفت معلم به عنوان فردی مستقل و نیز رکن اساسی مدرسه 3- کمک به معلمان در جهت استفاده موثر و مطلوب از لوازم و وسایل آموزشی 4- کمک به معلم برای اصلاح روش تدریس 5- کمک به متخصصان نظام آموزشی 6- کمک به معلم در اتخاذ بهترین روش ارزشیابی دانش آموزان 7- تشویق معلم به منظور ارزشیابی از کار ،برنامه ریزی و پیشرفت خودش 8- کمک به معلم در کسب ثبات کاری و احساس امنیت شغلی در جامعه 9- شرکت دادن معلم در گروههای آموزشی به منظور اصلاح برنامه درسی و سعی در قبول مسئولیت از طرف معلم 10- آگاه کردن والدین و جامعه از نحوه عملکرد مدرسه و پیشرفتهای آن .
نتیجه : وظایف راهنما یان آموزشی چه از نظر عام و چه از نظر خاص ، همه در یک فرایند مشترک هستند و آن رشد حرفه ای معلمان و تدریس اثربخش و با کارایی بالا می باشد .
منبع : نیکنامی،مصطفی(1385)،نظارت و راهنمایی آموزشی( تهران:سمت )،فصل چهارم.
تهیه کننده: سپیده عدالت مهر کارشناس ارشد مدیریت آموزشی
