نظارت و راهنمایی تعلمایی

روشهای دیگر نظارت و راهنمایی آموزشی

به نام خدا

مقدمه:در نظارت و راهنمایی آموزشی علاوه بر روشهایی که قبلا گفته شد روشهای دیگری نیز در نظارت و راهنمایی آموزشی به آنها پرداخته میشود مانند نمایش تدریس ، تدریس مشترک کمک به معلمان برای استفاده از ابزار و وسایل کمک آموزشی ، کمک  به معلمان در خل مسئله و کمک به معلمان در ارزشیابی صحیح دانش آموزان و در آخر به رو شهای غیر مستقیم کمک به معلمان در این نوشتار خواهیم پرداخت .

از دیگر روشهای نظارت و راهنمایی آموزشی عبارت است از 1- نمایش تدریس : در این روش ،راهنمای آموزشی یا متخصص آموزشی به عنوان معلم مدعو یا میهمان مدلی از تدریس یا روش خاصی از کار با دانش آموزان را که معلم یا تعدادی از معلمان درخواست کرده اند به نمایش می گذارد . این میتواند به صورت فیلم آموزشی انجام گیرد .راهنمای آموزشی باید جلسه ای برای توضیح و تفسیر رفتارهای به نمایش در آمده تشکیل دهد . شکل دیگر اجرای این روش برای آموزش مهارتهای جدید ،نمایش کلاس درس همکاری است که از این مهارتها در تدریسش با دانش آموزان بهره می گیرد در این صورت معلم راهنما که به داشتن مهارت در استفاده از روش خاصی اشتهار دارد پس از اجرای تدریس درباره چگونگی فرایند تسلط بر این روش خاص با معلم بازدید کننده گفتگو میکند استفاده از این روش در خارج از مدرسه و در مدارس دیگر منطقه نیز امکان پذیر است . 2- تدریس مشترک : هم معلمان یک درس می توانند به اتفاق طراحی تدریس و ارزشیابی یک درس را انجام دهند و هم راهنمای آموزشی با یک همکار متخصص و معلم می توانند در مراحل مذکور به طور مشترک باهم همکاری کنند . این همکاری موجب تحکیم اعتماد ایجاد روابط دوستانه پرورش روحیه همکاری حرفه ای متقابل بحث و منظره علمی و تقویت تفکر انتقادی در مورد مسائل وتوسعه روشهای جدید خواهد شد بدترین گروههای آموزشی در مدارس گروههایی است که هیچ گونه تعامل حرفه ای بین گروهی و میان گروهی ندارند و معلمان نا موفق معلمانی هستند که در انزوا و پشت درهای بسته فعالیتهایی را انجام میدهند و به تصورشان بهترین فعالیت ها برای رسیدن به نتایج است . 3- کمک به معلمان برای استفاده از ابزار و وسایل کمک آموزشی : از روشهای سودمند کمک راهنمای آموزشی به معلم برای استفاده از وسایل کمک آموزشی ساده تا پیشرفته است . معلمان با استفاده از این وسایل نتیج مطلوبتری از آموزش کسب میکنند . متاسفانه در اکثر مواقع ازاین وسایل هیچ استفاده ای نماشود و یا به صورت محدود از وسایل کمک آموزشی ساده استفاده میکنند. به علت نبود امکانات و عدم آگاهی و نداشتن تخصص نمی توانند از وسایلی که امروزه ثابت شده در یاد گیری بهتر دانش آموزان موثرند استفاده کنند. نقشه ،چارت ، تصویر فیلم اسلاید وسایل آزمایشگاهی و نرم افزارهای کامپیوتری و ... از جمله وسایلی است که بنا بر ضرورت کلاسی نیاز دانش آموزان سطح و مقطع کلاسی میتوان در سطحی وسیع از آنها استفاده کرد و نباید در استفاده از آنها صرفه جویی کنیم چراکه از اتلافهای آموزشی جلوگیری میکند . استفاده از وسایل کمک آموزشی شامل سه مرحله است : الف) انتخاب وسایل مناسب برای هدف مورد نظر ب) ایجاد آمادگی و مهارت برای استفاده از این وسایل ج) استفده و کاربرد این وسایل برای موقعیت پیش بینی شده و ارزیابی کارایی آن . راهنمای آموزشی موظف است در هر کدام از این مراحل موثرترین ابزار را در اختیار معلم قرار دهد و در کاربرد یا ارزشیابی آن به معلم کمک کند . باید به یاد داشته باشیم که هدف رشد و پیشرفت همه جانبه دانش آموزان است بنابراین نباید از ارائه خدماتی که به تحقق این هدف کمک میکند دریغ شود.

4- کمک به معلمان در حل مسئله : اکثر معلمان مسائل و مشکلات فردی کلاسی و سازمانی بسیاری دارند که در دوران کار حرفه ای خود با آن مواجه می شوند . اگر این مشکلات به موقع حل و فصل شود هم به نفع معلم است و هم راهنمای آموزشی . اصولا کلاس درس مجموعه بازی تلقی می شود که با پیرامون خود در تعامل است و به طور مداوم در معرض تغییر است .ضرورت اصلاح و بهبود عملکرد کلاسی ایجاب میکند که راهنمای آموزشی و معلم برای شناسایی مشکل حل مسئله و تطبیق وضع خود با تغییرات تدابیری اتخاذ کند. در صورتی عملکرد معلمان اصلاح میشود که راهنمای آموزشی و معلمان به طور منظم و مستمر به طرق مختلف در مورد عملکرد کلاسی اطلاعات جمع آوری کنند و نتیج آن را با سطح عملکرد مورد انتظار مدرسه مقایسه کنند . فرایند حل مسئله براساس روش کمک به معلمان در حل مسئله شامل 5 مرحله است : مرحله اول : شناسایی مشکلات . مرحله دوم : تشخیص علل مشکلات . مرحله سوم : توسعه طرحهای عملیاتی و انتخاب مناسب ترین طرح یا راه حل .مرحله چهارم : اجرا راه حل طرح عملیاتی و مرحله ی پنجم ارزشیابی نتایج راه حلها یا طرحهای عملیاتی . 5- کمک به معلمان در ارزشیابی صحیح دانش آموزان : ارزشیابی درست از مطالب درسی از مشکلات آزاردهنده معلمان بوده است . با توجه به تغییر و تحولات بسیاری که در تکنولوژی آموزشی روشهای آموزشی و آموزش فردی و گروهی رخ داده است روشهای ارزشیابی دانش آموزان نیز تغییر خواهد کرد . راهنمای آموزشی باید با همکاری معلم روشهای ارزشیابی را توسعه دهند . روشهای ارزشیابی در دروس مختلف متفوت خواهد بود .آنچه راهنمایان اموزشی باید مورد توجه قرار دهند تفهیم و آموزش توانایی تطبیق روشهای ارزشیابی با موضوع درس مقطع کلاسی و دانش آموز است . هدف ارزیابی دقیق اندوخته ها ومهارتهایی است که دانش آموز کسب کرده است . نتایج حاصل از نظارت و راهنمایی آموزشی بالینی عبارت است از 1- معلمان به فرایند نظارت وراهنمایی آموزشی سنتی اعتماد ندارند . 2- معلمان نظارت و راهنمایی آموزشی بالینی را بر دیگر روشهای سنتی ترجیح می دهند 3- تاثیرات نظارت بر رفتار معلم و عملکرد دانش آموزان مشخص نیست . در بیشتر موارد مشاهدات کلاسی با هدف ارشیابی صورت می گیرد و مدیر وراهنمای آموزشی به ارزشیابی عملکرد و رتبه بندی معلمان می پردازند و ارزشیابی رسمی برای تعیین میزان انطباق عملکرد واقعی معلم با عملکرد معیار صورت می گیرد در حالیکه نظارت وراهنمایی کمک به معلمان برای اصلاح عملکرد آنان به ویژه در آینده است .در فرایند نظارت و راهنمایی اموزشی اصلاح آموزش بر عهده معلم و راهنمای آموزشی است نظارت و راهنمایی آموزشی در صورتی اثر بخش است که بتوان مدلی از آن را توسعه داد که 1- به طور واضح و روشن اصلاح فرایند آموزش را تعریف و عملیات و اقدامات را در جهت نیل به اهداف هدایت کند .2- محدودیتها و فرصتهای سازمانی در هر مدرسه را در نظر بگیرد و به طور اصولی با آنهابرخورد کند. 3- همکاری و تشریک مساعی راهنمایآموزشی و مدیر مدرسه را در فرایند نظارت و راهنمایی توسعه دهد 4- با تقویت هنجارهای خودمختاری یا آزادی عمل و خود گردانی معلم را به حرفه ای شدن تشویق مند .5- بر انگیزش درونی معلمان از طریق خود تدریس تاکید نماید . روشهای کمک غیر مستقیم به معلمان : روشهای رایج و توسعه یافته کمکهای غیر مستقیم از قبیل آموزش ضمن خدمت معلمان در مدارس ،مراکز تربیت معلم و دانشگاههاست . آموزش ضمن خدمت کوششی است برای ارتقای شایستگیهای کارکنان آموزشی از طریق دوره های آموزشی کلاسهای بازآموزی نشستها ،گروههای تحقیق بازدید ها سخنرانیها و اصلاح وضع کارکنان تعریف میکند. در بعضی مواقع نیز آموزشهای آکادمیک برای کار ملمی کافی نیست و با تغییرات و تحولات نیاز به آموزشهای جدیدی رامی طلبد . اصول اساسی اموزش ضمن خدمت بدین شرح است : 1- برنامه آموزشی ضمن خدمت بر  اساس نیازهای شناخته شده مدرسه و جامعه طراحی و اجرا شود. 2- آموزش ضمن خدمت روش موثری برای ارتقای رشد حرفه ای معلم است . 3- تمام کارکنان مدرسه به آموزش ضمن خدمت نیاز دارند . 4- اصلاح و بهبود کیفیت آموزش از هدفهای کوتاه و بلند مدت آموزش ضمن خدمت است . 5- آموزش ضمن خدمت به فرایند مستمر تجدید نظر در برنامه های آموزشی منجر می شود . 6- آموزش ضمن خدمت مرکز توجه روز افزون دانشگاههاموسسات آموزش عالی روسای اموزش و پرورش مدیران مدارس معلمان و راهنمایان آموزشی است . 7-راهنمایان آموزشی باید جوی بوجود آورند که در آن معلمان آموزش ضمن خدمت را روشی برای رشد و پرورش حرفه ای خود بدانند . 8- برنامه آموزش ضمن خدمت باید معلمان را همگام با پیشرفتهای تعلیم وتربیت به پیش برد . 9- برنامه آموزش ضمن خدمت باید با همکاری و تشریک مساعی راهنمایان آموزشی و معلمان طراحی و اجرا شود تا به بهترین وجه اثر بخش باشد . 10- برنامه آموزش ضمن خدمت به خود شناسی معلمان و تلاشی برای خود یابی و کمال یابی منجر میشود . آموزش ضمن خدمت یکی از روشهای سود مند است که معلمان به آن نظر مثبتی دارند . برنامه ریزی آموزش ضمن خدمت : برنامه ریزی مهم ترین عامل موفقیت راهنمای آموزشی در آموزش ضمن خدمت محسوب می شود . برنامه ریزی برای آموزش ضمن خدمت با هدف نظارت و راهنمایی آموزشی و اصلاح فرایند آموزش مستلزم مراحل ذیل است : 1- پیش بینی و تنظیم بودجه تهیه تسهیلات و تجهیزات و پیش بینی زمان لازم برای این آموزشها . 2- پیش بینی روشها و استراتژیها به منظور حداکثر استفاده از منابع تخصیص یافته 3- تهیه برنامه ها و طرحهای حساب شده برای استفاده موثر معلمان 4- ارزشیابی نتایج آموزشهای ضمن خدمت در عملکرد کلاسی معلمان . روشهای معمول در آموزش ضمن خدمت : 1- تشکیل جلسات مشورتی 2- تشکیل جلسات توسعه برنامه درسی که برای تدوین وتوسعه برنامه درسی چهار عامل را در نظر گرفت : الف) نیروهای اجتماعی ب) رشد انسان ج) ماهیت یادگیری .د) ماهیت دانش و شناخت . این چهار عامل کمک میکند تا نیاز های فعلی و آینده دانشآموزان و جامعه را در نظر بگیرند. 3- تشکیل کارگاههای اموزشی 4- تشکیل سمینارهای حرفه ای 5- تشکیل جلسات سخنرانی 6- استفاده از گردشهای علمی 7- تشکیل گروهای تحقیقاتی رایج ترین نوع تحقیقاتی که امروزه در مدارس انجام میشود تحقیقات عملیاتی و کاربردی است .برای تحقیق عملیاتی 5 مرحله اساسی را ذکر شده است . الف ) شناسایی مشکل ب) برنامه ریزی ج) سازماندهی د)ارزشیابی . ه ) تجدید نظر . راهنمای آموزشی به عنوان تسهیل کننده به معلم کمک میکند تا بتواند آغازگر تحقیق عملیاتی باشد سوالات وفرضیه ها را تهیه کند ابزار و روشهای تحقیقاتی مناسب را برگزیند طرح تحقیق را با مهارت اجراکند یافتههای انرا تحلیل و تفسیر کند و در نهایت نتیج تحقیق را برای اصلاح فرایند آموزش به کار ببرد . 8- مطالعات نشریات حرفه ای . 9- تشکیل جلسات اولیاء و مربیان .

نتیجه: نظارت وراهنمایی آموزشی روشهای گوناگونی دارد که این را راهنمای آموزشی و مدیران باید تشخیص دهند که از کدام روش بر حسب جنس ، سن و مقطع تحصیلی و موقعیت بهترین و اثر بخش ترین خواهد بود . ممکن است استفاده از یک روش کافی نباشد و در آن واحد از چندین روش استفاده کرد . همه این روشه کمکی در اصلاح فرایند آموزش تلقی میشود و به رشد بیشتر معلم منجر میشود هدف اصلی و غایی نظارت که رشد و پرورش همه جانبه دانش آموزان است کمک میکند . معلمان در طول کار حرفه ای خود به طور مستمر در معرض روشهای مستقیم و غیر مستقیم نظارت وراهنمایی اموزشی قرار میگیرند و با یادگیری بیشتر به کمال حرفه ای نزدیکتر می شوند .

منبع : نیکنامی،مصطفی(1394)،نظارت وراهنمایی آموزشی(تهران:سمت)،فصل پنجم .